John Gottman, amerykański psycholog wyróżnił cztery modele porozumiewania się, które przynoszą niekorzystne skutki relacjom międzyludzkim. 

Modele te nazwał Czterema Jeźdźcami Apokalipsy. To największe błędy, które możemy popełnić w komunikacji z innymi.

Pierwszy to krytycyzm. 

Gdy jesteśmy w silnych emocjach, czujemy złość, frustrację, smutek, czy rozpacz nie potrafimy mówić, wprost, że je odczuwamy, unikamy mówienia o nich. Zamiast tego uciekamy się do krytyki. Przejawy krytycyzmu, to zwroty typu: „to przez ciebie”, „bo ty zawsze/nigdy”, „dlaczego tego nie zrobiłeś/zrobiłeś”, „powinieneś był/powinnaś była”, „ty jesteś”.

Jak unikać krytycyzmu? 

Chociaż automatycznie chcielibyśmy wyrzucić z siebie, co POWINNA zrobić druga strona, to skupiamy się na sobie. Mówimy o tym, co MY czujemy, o swoich emocjach, potrzebach, oczekiwaniach. Przy czym akceptujemy, iż może się tak zdarzyć, że druga strona nie zechce spełnić naszych oczekiwań i nie winimy jej za to.

Drugi jeździec to postawa obronna.

Przerzucamy odpowiedzialność, unikamy jej przyjmowania, zmieniamy temat lub atakujemy na przemian z bronieniem siebie. W iluzoryczny sposób chcemy się jakoś ochronić przed trudnymi emocjami: strachem, bólem, czy przed wzięciem odpowiedzialności.

Jak unikać postawy obronnej?

Zatrzymać się na chwilę, by „wyłączyć” automatyzm reakcji. Posłuchać uważnie drugiej strony. Uwzględnić jej intencje. Przyjąć własną odpowiedzialność lub część odpowiedzialności za sytuację.

Trzeci, to wycofywanie się.

To rodzaj „odcięcia” się od rozmówcy. Ignorowanie go, zamknięcie się w sobie. Foch, obrażanie się. Mimika staje się usztywniona, mówimy półsłówkami lub następuje milczenie, brak kontaktu wzrokowego.

Jak unikać wycofywania się? Gdy emocje biorą górę warto poprosić o przerwę w rozmowie, wyjść, aby ochłonąć, pobyć samemu. Po takiej przerwie (a nie wycofaniu się) łatwiej będzie przypomnieć sobie cel rozmowy i skoncentrować się na rozwiązaniach. Rozwijanie umiejętności uspokajania się i wyciszania, to skuteczna strategia, acz wymagająca więcej pracy nad sobą.

Ostatni jeździec to najcięższy kaliber. To pogarda.

To najpoważniejszy sygnał, że relacja zmierza w złym kierunku. W pogardzie dużo jest biernej agresji, czyli złości niewyrażonej wprost. Przykładowe zachowania to przewracanie oczami, sarkazm, pogardliwe spojrzenia, wyśmiewanie się, złośliwe żarty, upokarzające uwagi, umniejszanie, wyzywanie.

Jak unikać pogardliwości?

Nie jest to łatwe, gdy wrogość już zakradła się do relacji. Niemniej jednak ciągłe pamiętanie o postawie wzajemności, szacunku i docenienia nam w tym pomoże. Każdy z nas ma obszary, które warto dostrzegać i doceniać.  Odbudowanie szacunku to długofalowa praca nad chęcią porozumienia.